مقدمه

مفاهیم و روشهای ارائه شده در این تحقیق غالباً در رابطه با واحدهای تولیدی، مورد بحث قرار می گیرد. اما باید توجه داشت كه این مفاهیم و روشها در موارد دیگر از قبیل: (1) واحدهای تجاری كوچك (بطور اعم) (2) واحدهای غیرتولیدی مانند فروشگاه ها و مؤسسات خدماتی نظیر بانكها، شركتهای بیمه و هتلها و (3) سازمانهای غیرانتفاعی مانند بیمارستانها، كتابخانه ها، مدارس، دانشگاه ها و مؤسسات دولتی، كاربرد دارد. عملاً هر سازمانی كه مسئولیت استفاده مؤثر از منابع را بعهده دارد، می تواند و باید از مفاهیم و روشهای حسابداری صنعتی استفاده كند. حسابداری صنعتی مانند بسیاری از رشته های دیگر، در سالهای اخیر تحت تأثیر روشهای مقداری مدیریت و مدلهای تصمیم گیری قرار گرفته و روشهائی مانند با صرفه ترین مقدار سفارش، ارزش فعلی جریان وجوه، بررسی و ارزیابی برنامه ها، تحلیل سودآوری، تحلیل مخاطرات، احتمالات و تحلیل همبستگی آماری و برنامه ریزی خطی برای به حداقل رساندن هزینه و افزایش سودآوری، در آن مطرح می باشد.

در این تحقیق، علاوه بر تشریح مباحث فوق، مطالبی درباره روشهای كاملاً تازه مانند نظریه منحنی فراگیری، بودجه بندی بر مبنای صفر، بودجه بندی بر اساس احتمالات، مفاهیم جدید بازاریابی، نظریه جدید قیمت گذاری انتقالات داخلی و قیمتهای سایه به بحث گذارده شده است. تركیب مدلهای ریاضی و تصمیم گیری همراه سیستم اطلاعاتی كامپیوتری با جنبه های بنیادی نظری و عملی حسابداری صنعتی و مفاهیم مربوط به علوم رفتاری، قابلیت استفاده این كتاب را برای تدریس در كلاسهای درسی و دوره های آموزشی افزایش می دهد.

مضافا، این كتاب، علاوه بر قابلیت استفاده‌ای كه برای آموزش كامل حسابداری صنعتی در دانشگاه ها و مراكز آموزشی دارد، می‌تواند بعنوان مرجعی برای بهبود سیستم حسابداری صنعتی واحدهای تولیدی و غیرتولیدی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

تخصیص هزینه‌های سربار برحسب دوایر بمنظور هزینه‌یابی و كنترل هزینه

در این فصل موارد مزبور با استفاده از نرخهای جذب سربار  كارخانه برای هر دایره، مورد بررسی بیشتر قرار می دهد. هدف از این بررسی، تشریح مواردی از قبیل منظور كردن هزینه های سربار به محصولات با سفارشات، كنترل هزینه ها از طریق حسابداری سنجش مسئولیت و فراهم آوردن اطلاعات مفید برای تصمیم گیری و تجزیه و تحلیل می باشد. روشهای كنترل هزینه های مواد و دستمزد در جلد دوم مورد بررسی قرار خواهد گرفت. از آنجائیكه تولید هر محصول به حداقل مشخصی مواد و نیروی كار نیاز دارد، لذا به میزان محدودی می‌توان از طریق كنترلهای مزبور، اینگونه هزینه ها را كاهش داد. این وضعیت در مورد سربار كارخانه متفاوت است زیرا هر چه كنترل هزینه‌های سربار دقیق تر باشد، امكان كاهش آنها بیشتر می‌گردد.

اعمال كنترل مسئولیت بمنظور نگاهداشتن بهای تمام شده یك واحدو كل هزینه ها در سطح بودجه تعیین شده از طریق تخصیص هزینه‌های سربار كارخانه به دوایر تسهیل می گردد. تخصیص هزینه های سربار كارخانه به دوایر در مؤسسات غیرتولیدی و غیرانتفاعی نیز در این فصل مورد بررسی قرار می گیرد.

مفهوم تخصیص هزینه های سربار به دوایر

تخصیص هزینه‌های سربار كارخانه به دوایر به مفهوم تفكیك كارخانه به بخشهائی (دایره، مركز هزینه) است كه هزینه ها به آن بخشها منظور می‌گردد. از نقطه نظر حسابداری، دلایل اساسی تفكیك كارخانه به دوایر و مراكز هزینه عبارتست از (1) هزینه یابی دقیق تر و صحیح تر سفارشات و محصولات و (2) كنترل مسئولیت هزینه های سربار.

از آنجائیكه تخصیص هزینه های سربار كارخانه به داویر مستلزم بكارگیری نرخهای متفاوت جذب هزینه های سربار است، لذا این امر هزینه یابی دقیق تر و صحیح تر سفارشات و محصولات را امكان پذیر می سازد. بدین ترتیب سهمی از هزینه های سربار كارخانه هر دایره، با استفاده از نرخ جذب سربار دایره مزبور، به سفارش یا محصولی كه از آن دایره می گذرد منظور می شود. بنابراین بجای اینكه هزینه های سربار كارخانه بر اساسر یك نرخ كلی جذب سربار به حساب سفارشات یا محصولات منظور شود، مبالغ متفاوتی از هزینه های سربار (برحسب دوایری كه محصولات از آنها می گذرند) به حساب سفارشات یا محصولات منظور می گردد.

استفاده از تخصیص هزینه های سربار به دوایر كه سبب واگذاری مسئولیت وقوع هزینه ها به سركارگر یا سرپرست دایره می شود، كنترل مؤثر هزینه های سربار را امكان پذیر می سازد. هزینه هائی كه منشاء آنها به یك دایره مربوط می شود از طریق سركارگری كه مسئولیت سرپرستی آن دایره را به عهده دارد شناسائی می شود.

محاسبه نرخهای جذب سربار، مستلزم فرآیند تسهیم هزینه های برآوردی سربار دوایر به یكدیگر است. فرآیند مزبور محدود به هزینه‌های سرباری است كه تسهیم آنها، برای محاسبه نرخهای دوایر مختلف، قبل از شروع سال مالی ضروری است. هزینه های سربار واقعی هر دایره به دوایر دیگر تسهیم نمی گردند.

محاسبه بهای تمام شده بمنظور تعیین قیمت فروش مستلزم شناسائی كلیه هزینه های ساخت بدون توجه به ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم آنها به یك دایره یا محصول مشخص می باشد. هر محصول باید علاوه بر هزینه های مستقیم، سهم متناسبی از هزینه های غیرمستقیم از قبیل آب و برق و تلفن، نقل و انتقال مواد، بازرسی، انبارداری و غیره را نیز متحمل گردد. انتخاب بهترین شیوه تسهیم هزینه های سربار به محصولات، بمنظور تخصیص سهم متناسبی از هزینه های غیرمستقیم، امر مهمی است.

فرآیند تخصیص هزینه های سربار به دوایر، ادامه شیوه‌هائی است كه قبلاً مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر ضرورت انجام برآورد و بودجه بندی هزینه ها و انتخاب یك مبنای صحیح بمنظور جذب آنها، تخصیص هزینه های سربار به دوایر نیاز به برآوردها یا بودجه های جداگانه برای هر دایره را نیز ایجاب می نماید. هزینه های سربار واقعی یك دوره نیز در این روش باید از طریق استفاده از حساب كنترل سربار كارخانه و دفتر معین سربار كارخانه برای هر یك از دوایر بطور جداگانه گردآوری شود تا مقایسه آنها را با سربارهای جذب شده توسط هر دایره امكان پذیر سازد. اضافه یا كسر جذب سربار كارخانه برای هر دایره بطور جداگانه محاسبه و تجزیه و تحلیل می‌گردد تا انحراف هزینه و انحراف ظرفیت بلا استفاده هر دایره مشخص شود.

دوایر تولیدی و خدماتی

دوایر موجود در یك واحد تجاری برحسب ماهیت آنها به دو گروه تولیدی و خدماتی بشرح زیر تقسیم می گردد:

دایره تولیدی دایره ای است كه از طریق تغییر دادن در شكل و نوع مواد یا مونتاژ قطعات و تبدیل آنها به محصول، در تولید شركت می‌كند. دایره خدماتی دایره ای است كه خدماتی را بطور غیرمستقیم در جهت ساخت محصول ارائه می دهد. خدمات ارائه شده بتنهائی قادر به تغییر دادن شكل و ماهیت موادی كه به كالای ساخته شده تبدیل می گردد، نمی باشد.

انتخاب دوایر تولیدی

یك واحد تولیدی معمولاً از طریق دوایری كه تولید محصولات در آنها انجام می شود، سازمان دهی می گردد. فرآیند تولید، نوع سازمان مورد نیاز را از نقطه نظر: (1) اجرای عملیات مختلف بنحو مؤثر و كارآ، (2) انتخاب بهترین روند تولید و (3) برقراری و تعیین مسئولیت برای كنترل عینی تولید، مشخص می نماید.